Αυτά που φοβίζουν κι αυτά που πονάνε...

Τι είναι οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες;

Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (Ε.Μ.Δ.), ευρέως διαδεδομένες ως δυσλεξία,είναι μια ανομοιογενής ομάδα διαταραχών, οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικής ικανότητας. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο, αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και μπορεί να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου (Hammil, 1990). Οι Ε.Μ.Δ. διαφοροποιούνται από άλλες καταστάσεις μειονεξίας, όπως αισθητηριακές βλάβες ή νοητική καθυστέρηση, ωστόσο μπορεί να συνυπάρχουν με αυτές ή εξωτερικές επιδράσεις από το περιβάλλον του παιδιού. Ουσιαστικά χαρακτηρίζονται από απρόσμενη απόκλιση του γνωστικού δυναμικού του παιδιού και της επίδοσής του στο σχολείο, πράγμα που συνιστά και σημαντικό κριτήριο διάγνωσής τους (Παντελιάδου & Μπότσας, 2007). Συνεπώς, οι Ε.Μ.Δ. περιλαμβάνουν τρεις τομείς δυσκολιών: ανάγνωση, γραφή, μαθηματικά.

Ανάγνωση: Οι Παντελιάδου και Μπότσας (2007) διακρίνουν ελλείψεις: α) στην αποκωδικοποίηση, β) στην ευχέρεια, γ) στην κατανόηση. Ενδεικτικά κάποια συμπτώματα της ειδικής μαθησιακής δυσκολίας στην ανάγνωση είναι:  

• διάβασμα αργό, με δυσκολίες στο χειρισμό των φθόγγων,
• ατνιμεταθέσεις, αντικαταστάσεις, παραλείψεις, προσθέσεις γραμμάτων, συλλαβών,
• αντικατάσταση λέξεων με άλλες,
• συχνές παύσεις,
• επαναλήψεις χωρίων,
• δυσκολία στην κατανόηση των πληροφοριών και στη διεξαγωγή συμπερασμάτων,
• αδυναμία διάκρισης σημαντικών κι ασήμαντων λεπτομερειών,
• αδυναμία χρήσης στρατηγικών κατανόησης,
• αδυναμία συνδυασμού νεάς και υπάρχουσας γνώσης.

 Γραφή: Η ειδική μαθησιακή δυσκολία στη γραφή έχει διάφορες μορφές που αφορούν είτε τις ελλείψεις φωνολογικής επίγνωσης (δηλαδή της εκτίμησης των ήχων που απαρτίζουν τη λέξη) και ορθογραφικής είτε τα προβλήματα λεπτής κινητικότητας (κράτημα μολυβιού και τοποθέτηση σώματος) ή τα προβλήματα χωρικής αντίληψης (αντίληψη του χώρου της σελίδας και του κειμένου). Ενδεικτικά τα παιδιά με ειδική μαθησιακή δυσκολία στη γραφή εμφανίζουν τα ακόλουθα συμπτώματα (Kurtz, 1994. Barbe, Hackeney & Braun, 1984. Δημητρίου, 1994. Σπαντιδάκης, 2004.)  :

• λανθασμένη τοποθέτηση σώματος και καρπού,
• λανθασμένη επιλογή μικρών και κεφαλαίων γραμμάτων,
• αστάθεια κι ασυνέπεια στο σχήμα, στην κλίση και στο μέγεθος των γραμμάτων,
• κακή οργάνωση της σελίδας ως προς τις γραμμές και τα περιθώρια,
• πολλά σβησίματα, διορθώσεις, μουντζούρες και γενική κακογραφία,
• απροσεξία και γενικά δυσανάγνωστο γράψιμο,
• ψιθύρισμα λέξεων κατά τη γραφή τούς, 
• δυσκολία αντιγραφής σχημάτων,
• σύγχυση κατακόρυφου κι οριζόντιου άξονα,
• σύγχυση αριστερής και δεξιάς φοράς της γραφής,
• δυσκολία στην αύτοματη γραφή γραμμάτων,
• παράλειψη ή προσθήκη κι αντιμεταθέσεις γραμμάτων ή συλλαβών,
• σύνδεση λέξεων μεταξύ τους (η λεγόμενη σιδηροδρομική γραφή).

Μαθηματικά:  Οι ενδείξεις ειδικής μαθησιακής δυσκολίας στα μαθηματικά (Johnson & Myklebust, 1967) αφορούν την αδυναμία του παιδιού: 

• να κατανοήσει την αντιστοίχιση ένα προς ένα,
• να κατανοεί τις αρχές της μέτρησης και να λογαριάζει σωστά,
• να συνδυάζει οπτικά και ακουστικά σύμβολα,
• να μαθαίνει τα συστήματα των αριθμών,
• να οπτικοποιεί ομάδες αντικειμένων από μια ευρύτερη ομάδα,
• να αποκτά τη διατήρηση της ποσότητας,
• να εκτελεί πράξεις,
• να κατανοεί τα μαθηματικά σύμβολα και τη διευθέτησή τους στη σελίδα,
• να παρακολουθεί και να θυμάται τη σειρά βημάτων για τις διάφορες πράξεις,
• να εφαρμόζει τα κατάλληλα βήματα πράξεων για την επίλυση προβλημάτων.

 Οι δυσκολίες τόσο στη γραφή και την ανάγνωση όσο και στα μαθηματικά γίνονται εμφανείς και αξιολογήσιμες ήδη από τις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού. Αυτό όμως δε συμβαίνει χωρίς ψυχικό κόστος για το παιδί, που βιώνει τις δυσκολίες ως σοβαρές αποτυχίες. Γι΄αυτό και συχνά τα παιδιά με Ε.Μ.Δ. εμφανίζουν και προβληματικές συμπεριφορές στην τάξη και στο σπίτι, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν να έρθουν αντιμέτωπα με την όποια δυσκολία τους.

Τι κάνουμε λοιπόν αν εντοπιστούν στα παιδιά μας συμπτώματα Ε.Μ.Δ.; 

Αρχικά, προσπαθούμε να μείνουμε ψύχραιμοι, για να μη μεταφέρουμε στα παιδιά το άγχος μας και το βάρος μιας υποτιθέμενης συμφοράς. Εξάλλου, δε χρειάζεται να βάλουμε σε κάποιο παιδί την ταμπέλα οποιουδήποτε προβλήματος, αν το παιδί δεν αξιολογηθεί από επίσημο κρατικό φορέα (τα κατά τόπους ΚΕΔΔΥ και τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα) ή από κάποιο αξιόπιστο ιδιωτικό κέντρο, όπου διεπιστημονική επιτροπή θα διαγνώσει την ύπαρξη ή όχι ελλειμμάτων και δυσκολιών. Ούτως ή άλλως, οι ταμπέλες ποτέ δεν ωφέλησαν κανέναν, παρά μόνο έβλαψαν. Από εκεί κι έπειτα, εφόσον διαγνωστούν Ε.Μ.Δ. θα δοθούν και οι κατάλληλες κατευθύνσεις παρέμβασης και υποστήριξης του παιδιού, ώστε να κατορθώνει να διαχειρίζεται τις δυσκολίες του στο σχολείο του αλλά και στις καθημερινές του δραστηριότητες.

Βιβλιογραφία 

 

 Barbe, W. Wasylyk, T.M., Hackeney, C. & Braun, L. (1984). Zaner-Bloser creative growth in   
   handwriting. Colombus, OH: Zaner-Boser.
Δημητρίου, Σ.. (1994). Λεξικό όρων γλωσσολογίας. Αθήνα: Καστανιώτης.
Hammil, D.D. (1990). On defining learning disabilities: An emerging consensus. Journal of Learning 
  disabilities, 23, 74-84.
Johnson, D.J. & Myklebust, H. (1967). Learning disabilities. New York: Grune & Stratton.
Kurtz, L.A.. (1994). Teacher idea exchange: Helpful handwriting tips. Teaching Exceptional Children,
  27(1), 58-59.
Παντελιάδου, Σ. & Μπότσας, Γ. (2007). Μαθησιακές Δυσκολίες: Βασικές Έννοιες και χαρακτηριστικά. 
  Θεσσαλονίκη: Γράφημα.
Σπαντιδάκης, Ι. (2004). Προβλήματα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής Ηλικίας.
  Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.